Het religieus genootschap der vrienden ( Quackers)

De Quakers ontstonden in Engeland rond 1650. De beweging groeide uit tot een wereldwijde, zelfstandige geloofsgemeenschap. "Vrienden" is ontleend aan de woorden van Jezus, zoals verwoord in Johannes 15:12 16: “Ik noem jullie mijn Vrienden,als je doet wat ik je geleerd heb”. De term “Quakers” werd oorspronkelijk gebruikt als scheldnaam, maar door de Vrienden als ‘geuzennaam’ overgenomen. De geloofsgemeenschap organiseert zich in lokale groepen (maandvergaderingen) en landelijke groepen (jaarvergaderingen). Mannen en vrouwen zijn van oudsher gelijkwaardig. Er zijn geen speciale ambtsdragers, het is een ondogmatische gemeenschap waar het ‘priesterschap aller gelovigen’ geleefd wordt. De Vrienden hebben door de eeuwen heen ervaren dat allen die zich openstellen voor het Inwaartse Licht zich, persoonlijk of als groep, door God geleid kunnen voelen. Quakers komen in openbare bijeenkomsten in stilte bijeen om samen in alle eenvoud naar Gods leiding te zoeken. De vorm van die samenkomst is sober. De samen¬komst begint zodra de eerste deelnemer heeft plaatsgenomen. De stilte wordt verbroken wanneer één der aanwezigen zich geroepen voelt om wat ervaren wordt onder woorden te brengen en met de anderen te delen. Deze persoon gaat dan staan, verwoordt kort en bondig wat hij of zij te zeggen heeft en gaat weer zitten. Quakers geloven dat God tot ieder mens kan spreken en dat iedereen toegang heeft tot God. Ook zij die niet spreken in een Quakersamenkomst leveren daaraan een belangrijke bijdrage door hun (stille) aanwezigheid in de verbondenheid van deze vorm van eredienst. Het is een vorm van ‘corporatieve mystiek’. Omdat Quakers geloven dat de waarheid niet voor eens en voor altijd gevat kan worden in woorden of uiterlijke sacramenten worden er geen geloofsbelijdenissen gereciteerd, bepaalde liederen gezongen of vastomlijnde gebeden uitgesproken. Gaandeweg deze stille samenkomst groeit het gevoelen dat we in de Geest verbonden zijn. Het wordt een ‘samen op weg ‘ in een stilte waarin we tot ontmoeting met God en elkaar kunnen komen. Als dit het geval is spreken Quakers van een (in de Geest) ‘verenigde samenkomst’. Zo’n vereniging in de Geest kan niet worden opgeroepen maar is een gave die we met verwondering en dankbaarheid aanvaarden. De ingevingen ervaren in dit soort stille samenkomsten brengen Quakers ook tot handelen in de wereld. Vanuit die stilte voelen zij zich geroepen te ‘bouwen aan het Koninkrijk Gods hier-en-nu’, te werken aan het bevorderen van rechtvaardigheid, vrede en heelheid van de schepping. De Quakers zijn één van de zogeheten traditionele Vredeskerken die menen dat de geweldloze weg integraal deel uitmaakt van de navolging van Jezus. In 1660 stelden Quakers een vredesgetuigenis op dat voor hen nog steeds van grote betekenis is: "Wij verwerpen met grote nadruk alle geweld en oorlog en elke strijd met uiterlijke wapens voor welk doel en onder welk voorwendsel ook. Wij geloven dat de geest van Christus, die ons leidt in alle waarheid, ons nooit zal bewegen om te vechten met uiterlijke wapens tegen wie dan ook, niet voor het Koninkrijk van God, en ook niet voor de Koninkrijken van deze wereld." Vrede en verzoening komen niet vanzelf, maar moeten altijd gezocht worden op alle terreinen van het leven. Zowel individueel, als samen met anderen, vragen zij een onvoorwaardelijke inzet. Het vredesgetuigenis kan leiden tot het weigeren van de militaire dienst en vormen van geweldloze burgerlijke ongehoorzaamheid. Quakers vinden dat geloven tot uitdrukking moet komen in het dagelijks leven, in soberheid van levensstijl en in dienstbaarheid aan medemensen. Quakers hebben bij de Verenigde Naties in New York en Genève en bij de Europese instellingen in Brussel en Straatsburg een permanente vertegenwoordiger als niet gouvernementele organisatie (N.G.O.). Hier wordt vooral gewerkt aan het bevorderen van economische rechtvaardigheid, democratie en mensenrechten, ontwapening en vrede in internationaal verband. De Quakers werden in de zeventiende eeuw eerst vervolgd en gediscrimineerd. Zo mochten zij zich niet vestigen in kathedraalsteden in Engeland, werden zij niet toegelaten tot universiteiten en mochten zij niet in overheidsdienst treden. Er bleef hen weinig anders over dan de industrie, het bankwezen en de handel. Tot op de dag van vandaag is de Quakernaam nog met bepaalde takken van handel, industrie en sommige banken verbonden. Denk maar aan Quaker havermout, Barclays bank, Cadbury chocolade…. Pas toen Willem van Oranje ook Koning van Engeland werd in 1688 kwam er een eind aan de vervolging van (onder meer) de Quakers doordat hij een Verdraagzaamheidwet (Act of Tolerance) introduceerde. Toen ik eens het Paleis Het Loo bezocht zag ik daar in Willem’ s privé-bibliotheek een exemplaar het boekwerk van Robert Barclay ‘Apology’ waarin het Quaker geloof en Quaker waarden worden beschreven. Noord-Nederland kent een rijke Quaker geschiedenis. Quaker pioniers als George Fox en William Penn reisden verschillende keren door Friesland, Groningen en Noord-Duitsland. Zij bezochten dan ook Doopsgezinde gemeenten (bijvoorbeeld in Harlingen) en in de Labadistengemeenschap te Wieuwerd hadden ze lange gesprekken met Jean de Labadie en Anna Maria van Schuurman. Wereldwijd telt de Quakergemeenschap 500.000 leden, verspreid over alle continenten. In Europa zijn, met uitzondering van Groot Brittannië en Ierland, de Quaker groepen verhoudingsgewijs klein. In Nederland is het Religieus Genootschap der Vrienden de kleinste lidkerk van de Raad van Kerken in Nederland. Wij tellen een kleine honderd leden en een grotere kring van belangstellenden daar rondomheen. Er is een kleine groep jongeren. Samenkomsten worden gehouden in onder meer Amsterdam,. Den Haag, Bennekom en Groningen. In Groningen zijn er bijeenkomsten op de tweede en vierde zondag van de maand in het spirituele centrum ‘De Poort’. Ondanks ons geringe getal zijn we actief in de oecumene. Onze gemeenten in Amsterdam, Den Haag, Bennekom en Groningen zijn verbonden met de lokale raden van kerken. We zijn actief lid van de Raad van Kerken in Nederland en schrijver dezes is zelfs lid van het Moderamen van de landelijke raad. Meer informatie over ons Quakers is te vinden op onze website: www.quakers.nu Kees Nieuwerth.