De Waalse Kerk in de noordelijke provincies

Al eeuwenlang is er in Groningen een Franse kerk, de ‘Eglise Wallonne de Groningue’ zoals de officiële naam luidt. Een protestantse kerk, geworteld in de theologie van Calvijn die deel uit maakt van de Protestantse Kerk in Nederland, de PKN. Het is de enige Franstalige kerk in de drie noordelijke provincies.

Historie De zeventien provincies van de Spaanse Nederlanden vormden in de 16e eeuw een tweetalige staat. Toen in de Zuidelijke Nederlanden de protestanten vervolgd werden vluchtten zij naar het noorden waar zij hun eigen diensten hielden in de Franse taal. Deze calvinistische invloed heeft ook een grote rol gespeeld bij de Synode van Dordrecht in 1618. Een jaar later werd in Groningen de Waalse Gemeente gesticht. En in de bloeitijd kende de gemeente 2000 leden! Want aan het einde van de 17e eeuw, toen het Edict van Nantes, dat aan de protestanten in Frankrijk godsdienstvrijheid verleende, werd opgeheven (1695), vluchtten ook veel Hugenoten naar het noorden. De bekendste predikant van de Waalse Kerk in Groningen is Henri Daniel Guyot geweest, die eind 18e eeuw ook de oprichter was van de eerste Dovenschool in ons land. Vanaf het begin hebben de Waalse Kerken een bijzondere relatie gehad met de Nederlandstalige gemeenten van de Nederlandse Hervormde Kerk, die toen overigens nog niet zo heette. De officiële naam was toentertijd ‘Nederduits Gereformeerde Kerk’ . Pas in 1816 werd Nederlands Hervormd de officiële naam. Wel was er sprake van een zekere terughoudenheid ten opzichte van de Walen, want men was bang voor ‘de Fransen’ en hun vermeende frivoliteiten, en in de bloeitijd zouden er zelfs meer Franstalige predikanten dan Nederlandstalige zijn geweest! Uiteindelijk zijn de Waalse Gemeenten een eigen classis gaan vormen binnen de latere Nederlandse Hervormde kerk, evenals nu binnen de PKN. Van toen naar nu Aan de toestroom van Franstaligen kwam een einde, en het Frans raakte ook meer en meer in onbruik. Vandaag de dag zijn er nog iets meer dan tien Waalse Gemeenten in Nederland, en van kleine omvang. In Groningen gaat het om enkele tientallen mensen die met een zekere regelmaat de diensten bezoeken die elke veertien dagen gehouden worden in de prachtige Pelstergasthuiskerk op het hofje aan de Pelsterstraat, ingang bij nummer 43. (foto kerk van buiten) Sommigen zijn ook lid van een andere, Nederlandstalige gemeente. Jongeren zijn niet talrijk in de Waalse Gemeente. Het Frans is voor menigeen een barrière, al komen er van tijd tot tijd mensen, jong en ouder die belangstelling hebben voor het Frans en de bijzondere kerkelijke traditie van de Walen. Voor en na de dienst is de voertaal het Nederlands, de liturgie en met regelmaat ook de preek liggen bij de ingang zodat de dienst gemakkelijk is te volgen. (foto´s tijdens de dienst) Wat is nu typerend voor de Waalse Gemeente? De Franse taal is al genoemd, de Calvinistische oorsprong eveneens. In het algemeen mag gezegd dat er een grote ruimte is wat de geloofsbeleving betreft, van ‘orthodox’ tot ‘vrijzinnig’ om die gedateerde termen te gebruiken. En men kent een hoge mate van gastvrijheid. Dat heeft te maken met het ontstaan van de Waalse Kerken in dit land: mensen die vervolgd werden vanwege hun geloof vonden hier ruimte en gastvrijheid. Wie zelf vervolgd werd om een overtuiging, die koestert de gevonden vrijheid en die neemt een ander niet snel de maat. Je bent welkom zoals je bent, en met het geloof jou eigen. Er wordt wel gesproken van een ‘esprit wallon’ die met deze ruimte en gastvrijheid te maken heeft. In de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw was er een bescheiden ‘derde golf’ van vluchtelingen, nu uit Frans sprekende landen in Afrika. Van deze groep vonden velen onderdak en steun in de Waalse Gemeenten. Daaruit blijkt de permanente gastvrijheid ten aanzien van vreemdelingen en vluchtelingen, maar ook de veelkleurigheid van de gemeenten. Liturgie en muziek Muziek heeft vanouds een belangrijke plaats ingenomen in de Waalse Gemeenten. Veel van de in Nederland gebruikte psalmen en gezangen hebben een Franse oorsprong. Bijzonder is ook het prachtige Schnittger-orgel in de Pelstergasthuiskerk dat door de vaste organist Egbert van Goor met veel enthousiasme en vaardigheid wordt bespeeld (foto orgel). De diensten worden ‘omspeeld’ met werken uit de orgelliteratuur, met schriftelijke uitleg van de organist. En met regelmaat zijn er instrumentalisten en vocalisten die medewerking verlenen aan de diensten. Vaak op hoogtijdagen, maar ook wel daarbuiten. Voor de liturgie en de gezangbundels kunnen de Waalse kerken een beroep doen op het rijke aanbod uit frankrijk en Zwitserland. Hoop en toekomst In het logo van de Waalse Gemeente van Groningen (graag afbeelding zegel opnemen) staan drie symbolen afgebeeld: geloof, hoop en liefde als dragende krachten van de gemeente van Christus. Toevallig – wat heet…- is dit ook het landelijke thema van de PKN voor het nieuwe kerkelijke seizoen. Op veel Startzondagen in den lande wordt hier aandacht aan besteed. Opmerkelijk is dat waar veelal het hart wordt afgebeeld als symbool van de liefde, het hier in een moeder met kind wordt voorgesteld. Als het gaat om de toekomst dan is die niet zonder zorg. Waar de PKN in haar geheel te maken heeft met een krimpend en vergrijzend ledental, daar is dat ook in de Waalse Gemeenten het geval. En dat wordt m.i. nog versterkt door de afnemende kennis van en aandacht voor het Frans. Dat er nog Waalse Gemeenten zijn heeft te maken met de grote trouw die leden aan de dag leggen om dit religieuze en culturele erfgoed in stand te houden. Per 1 januari 2012 is ondergetekende – voltijds predikant in de Protestantse Gemeente te Oosterbeek-Wolfheze - voor 20% van de werktijd gedetacheerd naar de Waalse Gemeenten van Groningen en Zwolle om ondersteuning te bieden in pastoraat en missionaire activiteiten. Naast een uitdaging ook een plezier om nader kennis te kunnen maken met dit bijzondere stukje kerkelijk Nederland. Mocht u een keer een dienst mee willen maken: van harte welkom. Nadere informatie vindt u op de website, www.waalsekerkgroningen.nl H. Spoelstra 026-3342490